Kad su se prije tri godine Amir i Dragana preselili iz Sarajeva u Banju Luku, tražili su grad u kojem je moguće pokrenuti posao, ali i živjeti mirnije nego u glavnom gradu. Njihova mala firma za razvoj IT rješenja danas radi s klijentima iz Njemačke, a kancelarija im je svega deset minuta od Vrbasa.
Njihova priča nije usamljena. Banja Luka je postala prirodna tačka susreta univerzitetske energije i tehnološke ambicije.
Grad koji raste, ali ne guta svoje stanovnike
Banja Luka je drugi po veličini grad u Bosni i Hercegovini, ali još uvijek pruža onaj osjećaj “svi se poznajemo”. Upravo to je prednost za preduzetnike. Do ključnih ljudi stižete kroz dva mejla ili dvije kafe. Za detaljniji uvid u prednosti Banjoj Luci pogledajte i Banja Luka kao poslovni centar: prednosti i mogućnosti. Univerzitet u Banjoj Luci godišnje izbaci više od tri hiljade diplomaca, a veliki broj njih ostaje u gradu, što stvara stalnu bazu mladih stručnjaka. Za razliku od Sarajeva, rente i plate još uvijek su u razumnom odnosu, pa start-upovi lakše balansiraju troškove i kvalitet kadra.
Mjesta gdje ideje postaju biznis
Na Bulevaru Desanke Maksimović nalazi se Inovacioni centar Banja Luka (ICBL), koji okuplja start-upove, edukativne programe i investitore. Iako nema „laboratorije na svakom koraku“, pruža prostor i podršku timovima koji žele razvijati svoje ideje. Osim inkubatorskih programa, često organizuje otvorene događaje – od prezentacija mladih firmi do radionica o pisanju projektnih prijava.
Za one kojima više odgovara coworking atmosfera, u Banjoj Luci postoje prostori poput ICBL-a i HUB-a Banja Luka. Oni nude zajednicu i priliku da upoznate ljude iz sličnih branši – ponekad se najbolji savjet dobije upravo od kolege za susjednim stolom.
Ne treba zaboraviti ni ICT klaster Banja Luka, mrežu lokalnih IT kompanija koja kroz zajedničke nastupe na sajmovima i razmjenu kontakata pomaže mlađim timovima da se povežu sa prvim klijentima i lakše izađu na inostrana tržišta.
Novac: subvencije, grantovi i “pametni” krediti
Grad Banja Luka već godinama objavljuje javne pozive za samozapošljavanje. Iznosi su skromni – obično nekoliko hiljada maraka – ali mogu pokriti trošak registracije firme i dio početne opreme. Konkurs se obično raspisuje u prvoj polovini godine, pa vrijedi pratiti gradski sajt i planirati na vrijeme.
Za ambicioznije projekte postoje i programi Fonda za inovacionu i tehnološki razvoj RS-a. Oni uglavnom traže da već imate jasnu ideju ili prototip i osnovni tim, a grantovi se kreću do nekoliko desetina hiljada maraka. To nije dovoljno za dugoročan razvoj, ali može poslužiti kao premostnica do prvih klijenata ili investitora.
Pored grantova, Investiciono-razvojna banka RS povremeno nudi kreditne linije sa povoljnijim kamatama od komercijalnih banaka, posebno za nabavku opreme i softvera. Postupak prijave traži dosta dokumentacije i strpljenja, ali firme koje se ozbiljno pripreme obično imaju realnu šansu da prođu.
Gdje ćete raditi?
Kada Amir priča o prvim mjesecima, prisjeća se kako su tražili kancelariju “koja ne jede pola budžeta”. Na kraju su završili u dijelu ICBL-a predviđenom za timove do deset ljudi. Renta je viša nego u starim zgradama, ali uključen je i brzi internet, recepcija i sale za sastanke – stavke koje inače brzo naduvaju troškove. Ako vas brojke sputavaju, coworking prostori širom grada naplaćuju mjesečnu članarinu manju od cijene klasičnog poslovnog prostora. Dodatni plus je fleksibilnost. Ugovor se produžava iz mjeseca u mjesec, pa ne zaglavite u skupom zakupu ako projekat ne krene željenim ritmom.
Ljudi koje treba da upoznate
U Banjoj Luci preporuke i lični kontakti često vrijede više od oglasa ili kampanja. Ako tek ulazite u ekosistem, najbolji način je da se pojavite na događajima kao što su Startup Weekend ili GrowIT konferencija, a povremeno se organizuju i manja okupljanja u prostorijama ICBL-a ili lokalnim coworking prostorima.
Ne treba zanemariti ni neformalna druženja – nakon zvaničnog programa često ostaje manja grupa, i tada se sklapaju poznanstva koja kasnije prerastu u saradnju. U Banjoj Luci scena jeste manja nego u Sarajevu, ali to može biti prednost: lakše je prići ljudima i dobiti iskren savjet iz prve ruke.
Administracija bez glavobolje
Registraciju privrednog društva u Banjoj Luci i dalje nije moguće obaviti online. Ipak, nakon što kliknete potvrdi, slijedi niz obaveza: otvaranje računa, prijava u poresku upravu, zaključivanje ugovora sa knjigovođom i fiskalizacija. Tu se najčešće lome entuzijasti. Ne zbog poreza, nego zbog papirologije koja krade vrijeme od razvoja proizvoda. Zato mnogi preduzetnici u startu angažuju računovodstvene kuće koje nude paket “ključ u ruke”. Cijena jeste trošak, ali računajte koliko bi vas koštalo da sami jurite pečate i čitate pravilnike koji se mijenjaju iz godine u godinu.
Kako izgleda prvih šest mjeseci?
Zamislite da ste Dragana, dizajnerka koja razvija liniju pametnih torbi. U januaru šaljete prijavu za gradski grant i otvarate DOO. Do marta stiže odobrenje, u aprilu preseljavate stvari u mali studio u coworking centru u centru grada. Na događaju Demo Night pronalazite mentora koji vas povezuje sa investitorom iz Austrije.
U maju potpisujete prvi izvozni ugovor, a u junu vas ICT klaster vodi na sajam u Beč. Šest mjeseci, a tri zvanična papira, dva kredita i jedan novi tržišni kanal. Brojke zvuče ambiciozno, ali praksa pokazuje da je put dostižan uz pravu mrežu i dozu upornosti.
Šta dalje?
Rast biznisa u Banjoj Luci ne mora da znači skuplji kvadrat u strogom centru. Sve više firmi bira prigradske zone poput Trna ili Laktaša, gdje su hale i zemljište dostupniji i često bolje prilagođeni proizvodnji i logistici. Lokalna administracija povremeno nudi podsticaje za nove investitore, pa vrijedi pratiti javne pozive i odluke opština.
A da vas papirologija ne zakoči već u prvoj godini, obratite pažnju na računovodstvo i poreze. Ako želite da prvi finansijski izvještaj bude ispravan i da inspektori nemaju primjedbi, možemo se vidjeti na kratkim besplatnim konsultacijama. Vi se vraćate poslu i razvoju, a mi brinemo da papiri budu čisti.
